Ο κατάλογος με τα ονόματα των κομμουνιστών εξόριστων που δραπέτευσαν από τον Αη Στράτη στις 17/6/1943

Γ. Φαρσακίδη: "Εξόριστοι στο σύρμα"

Απ’ όσο είναι σε θέση να γνωρίζει και το ιστολόγιο, από όταν άρχισε να χρησιμοποιείται  ο Αη Στράτης ως τόπος εξορίας (κατά πάσα πιθανότητα το 1929) μέχρι τον Ιούνη του 1943, έγιναν δυο επιτυχημένες αποδράσεις εξόριστων κομμουνιστών. Η πρώτη τον Σεπτέμβρη του 1936, στην οποία συμμετείχαν οι Τάκης Φίτσιος, Απόστολος Γκρόζος και Μάρκος Βαφειάδης και για την οποία λέγεται πως συνέβαλε και ο Θανάσης Κλάρας (αργότερα Άρης Βελουχιώτης). Η δεύτερη απόδραση  από το νησί του μαρτυρίου έγινε στις 14 Ιούλη του 1940, με εντολή της καθοδήγησης του ΚΚΕ και συμμετείχαν οι Μ. Ζαχαράτος, Γ. Γουλημάρης, Σπ. Καλοδίκης, Θαν. Στράτζαλης, Ιάκ. Γαβριηλίδης, Θεόφ. Παλιούρας, Κ. Γαμβέτας και Παν. Σιαντής.

Αυτά τα στοιχεία βρίσκονται καταγεγραμμένα στο βιβλίο του Κώστα Γκριτζώνα «Κόκκινοι Δραπέτες, 1920-1940»  (εκδόσεις Γλάρος, Αθήνα 1985), από το οποίο πήραμε και τα στοιχεία που παραθέτουμε στη συνέχεια.

Η τρίτη -και πιο μαζική- απόδραση από τον Αη Στράτη πραγματοποιήθηκε τη νύχτα της 17ης Ιούνη του 1943 (στο βιβλίο αναγράφεται ως ημερομηνία της απόδρασης η 17η του Ιούλη) μετά από εντολή και με την καθοδήγηση του Μακεδονικού Γραφείου του ΚΚΕ και στην οποία  έχουμε αναφερθεί πιο αναλυτικά σε ανάρτησή μας ΕΔΩ. Σήμερα θα αναφερθούμε στα ονόματα αυτών που συμμετείχαν στην απόδραση. Ανάμεσά τους και ο Κώστας Πουρναράς (Μπόσης).

Ο Κώστας Γκριτζώνας γράφει πως συνέταξε τον κατάλογο με τα ονόματα των δραπετών σε συνεργασία με τους  φίλους του Γ. Βουρνά, Ν. Βέτση και Δημήτρη Ζιάκα (και οι τρεις πήραν μέρος στην απόδραση), από την προσωπική μαρτυρία του Γιάννη Βαΐτση (επίσης συμμετείχε στην απόδραση) που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Εθνική Αντίσταση» (Δεκέμβρης 1963) και από άλλες πληροφορίες. Και προσθέτει:

«Παρά την προσοχή που δόθηκε να αποφευχθούν λάθη, δεν αποκλείεται και πάλι να υπάρχουν και ανακρίβειες.. Στην περίπτωση αυτή, πρέπει να βρεθεί τρόπος να διορθωθούν, ώστε ο κατάλογος εκείνων των δραπετών να γίνει πλήρης και απόλυτα ακριβής.»

Στη συνέχεια παρατίθεται ο κατάλογος με τα ονόματα:

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΞΟΡΙΣΤΩΝ ΔΡΑΠΕΤΩΝ ΑΠΟ ΑΗ ΣΤΡΑΤΗ ΤΗΝ 17/6/1943

	Ονοματεπώνυμο	Καταγωγή	Τι απέγινε
1	Αγγέλου Κώστας	Νεοχώρι Χαλκιδικής
2	Αγγέλου Μήτσος	Νεοχώρι Χαλκιδικής
3	Βαρσάμης Ηλίας	επαρχία Γρεβενών
4	Βαγγέλης
5	Βασιλάκης Αλέκος	Αθήνα
6	Βουρνάς Γιάννης	Δατοχώρι Μεσσηνίας	Πολιτικός πρόσφυγας Τασκένδη
7	Βέτσης Νίκος	Άρτα	Πολιτικός πρόσφυγας Τασκένδη
8	Βαΐτσης Γιάννης	Αργαλαστή Βόλου	Πολιτικός πρόσφυγας Ρουμανία
9	Βούρης Θόδωρος	Ζαγόρι Ηπείρου
10	Βασιλείου Στέλιος	Θεσσαλονίκη	Σκοτώθηκε
11	Γουσίδης Παντελής	Θεσσαλονίκη	Σκοτώθηκε
12	Γεωργόπουλος Γιώργος	Αθήνα
13	Διδασκάλου Μήτσος	Λάρισα	Σκοτώθηκε το 1949 στον εμφύλιο
14	Δροσόπουλος Ανδρέας	Πελοπόννησος	Πέθανε το 1943 σε νοσοκομείο
15	Δημητριάδης Βασίλης		Σκοτώθηκε
16	Δημητριάδου Μαγδαληνή	Καιλάρια	Σκοτώθηκε
17	Ελευθεριάδης Βασίλης		Σκοτώθηκε
18	Ζιώγας Μαργαρίτης	Φυτιά Βέροιας	Σκοτώθηκε
19	Ζιάκας Δημήτρης	Μελίβοια Αγιάς
20	Καινούριος Περικλής	Αγρίνι	Σκοτώθηκε
21	Καρακώστας Γιώργης	Αργαλαστή Βόλου	Σκοτώθηκε
22	Κοντογιώργης Γιώργης	Λευκάδα
23	Καζάκος Γιώργης	Περαία Χαλκιδικής	Πολιτικός πρόσφυγας Βουλγαρία
24	Κουτσορεβύθης Λευτέρης	Βόλος	Πολιτικός πρόσφυγας Ρουμανία
25	Καλαϊτζίδης Λεόντιος	Φλώρινα	Πολιτικός πρόσφυγας Τασκένδη
26	Κουκοβίκας Λάμπρος	Πωγώνι Ιωαννίνων
27	Κανελλόπουλος Θανάσης	Δατοχώρι Μεσσηνίας
28	Καράτζαλης Μήτσος
29	Κασταμπολίδης Τάσος	Κοκκινιά
30	Κιουπτσή Κλεονίκη
31	Κοσμίδης Γιάννης	Αθήνα
32	Λαδοπούλου Χρύσα	Μυτιλήνη
33	Λίπας Γιάννης	Πειραιάς
34	Μηλάς Ευσέβιος	Νιγρίτα	Σκοτώθηκε
35	Μιχαλάκογλου Νίκος	Θεσσαλονίκη	Σκοτώθηκε στον εμφύλιο πόλεμο
36	Μακρίδης Ορέστης	Αθήνα	Σκοτώθηκε στον εμφύλιο πόλεμο
37	Μαλαγαρδής Μήτσος	Πειραιάς
38	Μιχαηλίδης ή Μίχας Παντελής	Καιλάρια
39	Πυρέτης Δήμος	Θεσσαλονίκη	Εκτελέστηκε
40	Πρόκος	Σιάτιστα
41	Παπαδόπουλος Βασίλης		Σκοτώθηκε
42	Μπόσης (Πουρναράς) Κώστας	Άρτα	Πολιτικός πρόσφυγας Ρουμανία
43	Παπαδομιχελάκης Στέλιος	Ηράκλειο
44	Ράλλης Θόδωρος	Θεσσαλονίκη
45	Ρούτσης Αλέκος	Νεοχώρι Χαλκιδικής	Πολιτικός πρόσφυγας Τασκένδη
46	Ρούντας Κώστας	Ζαγόρι Ιωαννίνων
47	Σπηλιόπουλος Κώστας	Καλαμάτα
48	Σκορδούλης Χαρίλαος	Ναύπλιο	Σκοτώθηκε
49	Σουρμελής Ηλίας	Λάρισα	Σκοτώθηκε
50	Σούστας Νίκος	Νεοχώρι Χαλκιδικής
51	Σαρκίς Μαρδεροσιάν	Κοκκινιά	Σκοτώθηκε
52	Τσαουσίδης Γρηγόρης	Δράμα
53	Τοκαλής Ορθόδοξος	Αγχίαλος Βόλου
54	Τσάλτας Βαγγέλης
55	Φιλίδης Χρήστος	Ζαγόρι Ηπείρου	Σκοτώθηκε από ΕΔΕΣ
56	Φίλιος Γιώργης	Σιάτιστα
57	Χονδροματίδης Μιχάλης	Καιλάρια	Σκοτώθηκε
58	Χαρδαλούμπας Χρήστος	Νεοχώρι Χαλκιδικής
59	Χατζημιχάλης Αλέκος	Αθήνα
60	Χαριεντίδης

Σύμφωνα με κάποιες καταγεγραμμένες μαρτυρίες οι δραπέτες ήταν 61, ενώ σύμφωνα με κάποιες άλλες 62. Ο Γκριτζώνας σημειώνει μετά τον κατάλογο με τα 60 ονόματα, τα εξής: «Μαζί με τους εξόριστους ήταν και δυο μικρά παιδάκια που γεννήθηκαν στις φυλακές. Ο Κιουπτσής Μανωλάκης γεννήθηκε το 1938 και ο Τζορτζούλης Γιαννάκης που γεννήθηκε κατά το 1933. Ο Μανωλάκης με τη μητέρα του ήταν στον Αη Στράτη και ο πατέρας του στην Ακροναυπλία. Τον πατέρα του Γιανάκη τον εκτέλεσαν οι Γερμανοί και τη μάνα του την πήραν οι Βούλγαροι απ’ τον Αη Στράτη και την εκτέλεσαν. Οι εξόριστοι, τα δυο αυτά μικρά τα πρόσεχαν σαν τα μάτια τους. Στις δύσκολες μέρες της τρομερής πείνας φρόντιζαν να τα διατηρήσουν στη ζωή, δίνοντάς τους ό,τι καλύτερο κι ό,τι περισσότερο μπορούσαν.» Άρα ο συνολικός αριθμός αυτών που απέδρασαν είναι σύμφωνα  με τον Γκριτζώνα 62.

Ο συγγραφέας διευκρινίζει επίσης τα εξής: «1. Στον κατάλογο των ονομάτων για όποιον δεν αναγράφεται «τι απέγινε», σημαίνει ή ότι δεν μου είναι γνωστή η κατοπινή του τύχη, είτε ότι ζει.

2. Πολλοί από κείνους που σημειώνεται ότι είναι πολιτικοί πρόσφυγες, έχουν ήδη επαναπατριστεί. Γράφεται όμως η ιδιότητά τους αυτή, για να φανεί τι απέγιναν και που βρίσκονταν  όλα αυτά τα χρόνια».

Τέλος,  κλείνει το κεφάλαιο «Αποδράσεις από τον Αη Στράτη» με την έκκληση: «όσοι ξέρουν κάτι από τα στοιχεία που λείπουν απ’ τον κατάλογο, ας τα συμπληρώσουν…»