Ο ΚΩΣΤΑΣ ΒΑΡΝΑΛΗΣ γράφει για το βιβλίο του Κ. Μπόση "ΑΗ ΣΤΡΑΤΗΣ, η μάχη της πείνας των πολιτικών εξόριστων στα 1941"

Λίγοι είναι οι αγωνιστές εξόριστοι στον Αη Στράτη, οι  επιζήσαντες από τη μάχη της πείνας τον χειμώνα του 1941-42, που έγραψαν για εκείνη την περίοδο. Μετρημένοι στα δάχτυλα του ενός χεριού αυτοί που είδαν τα γραφτά τους να γίνονται βιβλίο. Ο Κώστας Πουρναράς (Μπόσης) ήταν ο πρώτος (1947) που μετέφερε στο χαρτί τη μυρωδιά του θανάτου, την ατσαλένια δύναμη του ανθρώπου που υπηρετεί ψηλά ιδανικά, την αλύγιστη θέληση για ζωή που φτάνει μέχρι τη θυσία. Ο Μπόσης δεν είχε την πολυτέλεια της άνεσης του γραφείου όταν έγραφε τον «Αη Στράτη». Οι σελίδες του βιβλίου γράφτηκαν στην ανάπαυλα της μάχης πολεμώντας τον Γερμανό καταχτητή στα βουνά της Μακεδονίας, στην (μια ακόμα) εξορία μετά την απελευθέρωση, στην κρυψώνα της παρανομίας, είτε πάλι στο βουνό, πολεμώντας έναν ακόμα καταχτητή.

Ο "ΑΗ ΣΤΡΑΤΗΣ, η μάχη της πείνας των πολιτικών εξόριστων στα 1941" (Έκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ, Μάρτης 1947) του Κ. Μπόση είναι ένα βιβλίο ουσιαστικά άγνωστο στο ευρύ κοινό, που εδώ και πολλές δεκαετίες δεν κυκλοφορεί στο εμπόριο και που πολύ δύσκολα μπορεί να το βρει κάποιος σήμερα, ακόμα και στα παλαιοβιβλιοπωλεία. Και δεν είναι μόνο αυτό. Το θέμα του βιβλίου είναι επίσης άγνωστο στους πολλούς παρ’ όλο που πρόκειται για μια από τις πιο ηρωικές και ένδοξες  σελίδες της ιστορίας της Αντίστασης του λαού μας.

(1995)

Οι κομμουνιστές εξόριστοι που βρίσκονται εκτοπισμένοι  από την  Μεταξική δικτατορία στο νησί Αη Στράτης, μετά την εισβολή των Γερμανών στην Ελλάδα ζητάνε να απελευθερωθούν και να πάνε στο μέτωπο να πολεμήσουν. Η... Ελληνική κυβέρνηση όμως έχει άλλα σχέδια για αυτούς. Όχι μόνο δεν τους απελευθερώνει, μα χρησιμοποιεί όλα τα μέσα για να καταφέρει να τους αποσπάσει  «δήλωση μετανοίας» για τις ιδέες τους. Όσοι εξόριστοι δεν υποκύπτουν εξαναγκάζονται από τους δεσμοφύλακές τους  τον χειμώνα του 1941-42 στο μαρτύριο της πείνας, από την οποία πεθαίνουν 33 αγωνιστές. Ο συγγραφέας του βιβλίου Κώστας Πουρναράς (Μπόσης), αταλάντευτος κομμουνιστής, φωτισμένος δάσκαλος, και μεταφραστής της ρώσικης κλασικής λογοτεχνίας, ήταν και ο ίδιος εξόριστος στον Αη Στράτη από την περίοδο της μεταξικής δικτατορίας, επέζησε του μαρτυρίου της πείνας, και τον Ιούνη του 1943 απέδρασε με τους 61 εναπομείναντες ζωντανούς  και «αμετανόητους» συντρόφους του, με τη βοήθεια του ΕΛΑΝ, για να περάσουν στη συνέχεια στα βουνά της Μακεδονίας όπου πολέμησαν τους καταχτητές.

Τον Μάρτη του 1947 το Εκδοτικό Τμήμα της ΚΕ του ΚΚΕ προλόγισε και εξέδωσε αυτό το βιβλίο - συνταρακτικό ντοκουμέντο. Το βιβλίο του Μπόση επανεκδόθηκε (φωτογραφική αναπαρωγή της πρώτης έκδοσης) το 1977 με το σήμα «Ιστορικές Εκδόσεις» και το 1995 σαν ιδιωτική έκδοση συντρόφων και συχωριανών του συγγραφέα.

(1977)

Το βιβλίο του Κώστα Μπόση "ΑΗ ΣΤΡΑΤΗΣ, η μάχη της πείνας των πολιτικών εξόριστων στα 1941" (φωτογραφική αναπαρωγή της πρώτης έκδοσης του Εκδοτικού Τμήματος της ΚΕ του ΚΚΕ) παραμένει διαθέσιμο σε ηλεκτρονική μορφή, όπου ο καθένας μπορεί να το διαβάσει ή να το κατεβάσει ΔΩΡΕΑΝ στον υπολογιστή του. 

Λίγο μετά την κυκλοφορία της πρώτης έκδοσης του «Αη Στράτη» (Μάρτης 1947), ο Ρίζος της Δευτέρας δημοσιεύει εκτενή αποσπάσματά του. Στην εφημερίδα αρθρογραφεί εκείνη την περίοδο ο Κώστας Βάρναλης. Σήμερα,  παρουσιάζουμε για πρώτη φορά την βιβλιοκριτική του Βάρναλη για τον «Αη Στράτη» του Κ. Μπόση, που δημοσιεύτηκε στο Ρίζο της Δευτέρας στις 5/5/1947.

"ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΣΙΑ

ΚΩΣΤΑ ΜΠΟΣΗ: «Άη Στράτης»

   Άη Στράτης. Ανάφη, Γαύδος! Ακροναυπλία!.. Αμμή Χαϊδάρι; Αμμή Χατζηκώστα; Αμμή στρατόπεδο Παύλου Μελά; Τόσοι τάφοι της ελευθερίας του λαού! Αυτοί οι τάφοι δείχνουνε το αίσχος του φασιστικού «πολιτισμού» ― μα και το ύψος του ηρωισμού χιλιάδων θυμάτων της βίας.

     Δυστυχώς, θα έπρεπε για το καθένα απ’ αυτά τα νεκροταφεία των ζωντανών να είχαμε  την ιστορία του γραμμένην από έναν παθό. Όλες αυτές οι μονογραφίες θα συνθέτανε την ιστορία των μαρτυρίων του έθνους στα μαύρα χρόνια της κεφαλαιοκρατικής παρακμής και θα διδάσκανε και στις ερχόμενες γενιές με πόσες θυσίες καταχτιέται η ελευθερία.

     Για το Χαϊδάρι μάς έγραψε ο Κορνάρος. Και τώρα για τον Άη Στράτη ο Κώστας Μπόσης. Το βιβλίο του συγκεντρώνεται σ’ ένα ειδικό θέμα: τη μάχη της πείνας των πολιτικών εξορίστων στα 1941.

     Ξέραμε τους «Ελεύθερους Πολιορκημένους» του Σολωμού. Ξέραμε το «Σπίτι των νεκρών» του Ντοστογιέφσκυ.  Ξέραμε την «Κόλαση» του Ντάντε. Μα η κόλαση της πείνας των πολιτικών εξορίστων του Άη Στράτη, σαν ιστορία ξεπερνάει σε φρίκη και τρόμο την κόλαση των ποιητών και των μυθιστοριογράφων. Η πραγματική Κόλαση την Κόλαση της Φαντασίας. Ο ίδιος ο συγγραφέας λέγει: « Ήθελα το Δάντη να περνούσε από δω!» Και πραγματικά` παρ’ όλη την απλή, τη φυσική, τη ρεαλιστική και δίχως ρητορείες και φιοριτούρες περιγραφή του συγγραφέα, όλα φαίνονται τόσο απίθανα ― κι ας είχαμε μάλιστα δοκιμάσει όλοι μας αυτήν την τραγική περίοδο της πείνας! Κι  όταν λέω «όλοι μας» εννοώ το λαό ― όχι τους «εθνικόφρονες» πλουτοκράτες, που είχαν πουλήσει την πατρίδα στον οχτρό και μαζεύανε λίρες.

* * *

    Βέβαια, φταίει ο πόλεμος. Φταίει ο ληστρικός και απάνθρωπος φασισμός, που πήρε και την τελευταία μπουκιά των καταχτημένων λαών, μα για τα μαρτύρια των εξορίστων του Άη Στράτη, έφταιγε ένα ελληνικό τέρας· ο αστυνόμος, που ήθελε να ευχαριστήσει τον καταχτητή, δείχνοντας πιότερη απανθρωπιά κι από τον ίδιο.

    Οι εξόριστοι, οργανωμένοι, είχανε χωράφια και περιβόλια· καλλιεργούσανε κριθάρι, λάχανα, πατάτες. Είχανε ζώα. Δουλεύανε κ’ οι ίδιοι μεροκάματα στο χωριό. Όταν έσπασε το μέτωπο και μπαίνανε οι Γερμανοί στην Ελλάδα, στηλώθηκε ο  «άνθρωπός» τους. Στήριγμα και προστάτης του καταχτητή, δήμιος του λαού.

     Τους απαγόρεψε να έχουνε χωράφια και περιβόλια. Τους απαγόρεψε να έχουνε σχέσεις (συναλλαγές) με το χωριό. Τους απαγόρεψε να μαζεύουνε άγρια χόρτα και ν’ απομακρύνονται 30 μέτρα  περ’ από το θάλαμό τους. Τους απαγόρεψε να παίρνουνε νερό από τη θάλασσα να βράζουνε το φαγί τους, γιατί δεν είχανε αλάτι. Τους  απαγόρεψε να δέχονται δέματα κι’ επιταγές από δικούς και φίλους (τα γύριζε πίσω!) Και τους έζωσε με σπιούνους. Για να τσακίσει το ηθικό τους· να εξευτελίσει το Κόμμα. Μα το Κόμμα νίκησε. Ο απολογισμός; Οι πιο σκάρτοι κάνανε δηλώσεις μετανοίας. Τριαντατρείς πεθάνανε. Μα η Ιδέα νίκησε.

    Είναι, αληθινά, αφάνταστη η ιστορία των μαρτυρίων τους. Άλλοι πρήζονται σαν μπαλλόνια, άλλοι λιώνουνε και μένουνε μονάχα σκελετοί, άλλοι τρελλαίνονται, άλλοι ζητάνε βοήθεια ψυχομαχώντας κι άλλοι πεθαίνουνε ― πεθαίνουν ή στο κρεββάτι ή απάνου στη βούτα. Βρώμα· ψείρα· πληγές με όμπυο· κάτουρα, μαγαρισιές, ζωντανοί και πτώματα όλοι μαζί! Και λεύτερες ψυχές!

      Όσο που έφτασε ο Γερμανός διοικητής Λήμνου. Αυτός ο «ξένος» τους λυπήθηκε. Και τους έστειλε τρόφιμα από τη Λήμνο. Ο αστυνόμος, ο Έλληνας, τους σκότωνε, αν τυχόν μαζεύανε κρυφά από το ρέμα κανένα ψοφίμι και το τρώγανε!

     Αυτός ο Έλληνας, αυτός ο «εθνικόφρων» γελούσε όταν τους έβλεπε να πεθαίνουν! Κάνετε σύγκριση.

     Το βιβλίο του Κ. Μπόση είναι ένα ντοκουμέντο από τα πιο πολύτιμα του λαϊκού αγώνα ― πολύτιμο κι’ από την άποψη της ουσίας, κι’ από την άποψη του γραψίματος.

                                                                        Κ. ΒΑΡΝΑΛΗΣ

Ρίζος της Δευτέρας, 5/5/1947"

Ευχαριστούμε το Επιμορφωτικό Κέντρο Βιβλιοθήκη - Αρχείο «Χαρίλαος Φλωράκης» για την παραχώρηση του αρχείου.

Δευτέρα 10 Μάρτη 2014.