Γράμματα από τη Ρουμανία (1)

Ο κ. Χρήστος Νταβαντζής (Χ. Ντ.), συγχωριανός και σύντροφος του Κώστα Πουρναρά «Μπόση» (Κ. Π.), κράτησε επαφή μαζί του και μετά τη λήξη του Εμφυλίου Πολέμου, όταν ο τελευταίος, κυνηγημένος. αναγκάστηκε να καταφύγει αρχικά στην ΕΣΣΔ και αργότερα στη Ρουμανία όπου και έμεινε στην πόλη Σιμπίου, μέχρι το τέλος της ζωής του. Κατά τη διάρκεια αυτών των χρόνων, ο Χ. Ντ. επισκέφτηκε τον Μπόση στη Ρουμανία δύο φορές, ενώ είχαν και αλληλογραφία.

Ο κ. Νταβαντζής μας παραχώρησε  δυο επιστολές από αυτήν την αλληλογραφία. Στην πρώτη, την οποία δημοσιεύουμε σήμερα, ο Κ. Π. αναλύει τις απόψεις του για την κατάσταση στο παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα, μετά την αναρρίχηση στην εξουσία της ΕΣΣΔ του Γκορμπατσόφ και την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού, γράφει για το τι έφταιξε γι’ αυτό  και κάνει κριτική και προτάσεις για τις θέσεις και την πολιτική που ασκεί το ΚΚΕ εκείνη την εποχή.

Ο αναγνώστης πριν προβεί σε οποιαδήποτε κριτική, θα πρέπει να συνυπολογίσει πως ο συγγραφέας της επιστολής, στέλεχος του ΚΚΕ για χρόνια μετά και τον Εμφύλιο, ζούσε απόμακρα, μόνιμα στη Ρουμανία, έχοντας αποσυρθεί από την ενεργό κομματική δράση. Να συνυπολογίσει επίσης και τη χρονική συγκυρία, είκοσι χρόνια πριν από σήμερα, πάνω στην οποία γράφτηκε και παίρνοντας υπόψη την μετέπειτα πορεία του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος αλλά και του ΚΚΕ.

Στην αντιγραφή τηρήθηκε η ορθογραφία που ακολουθεί ο συγγραφέας. Επίσης,  δεν δημοσιεύουμε τα πλήρη ονόματα όσων πιθανώς βρίσκονται στη ζωή αλλά και όσων δεν μπορέσαμε να επικοινωνήσουμε μαζί τους. Παραθέτουμε μόνο τα αρχικά  τους.

Η αντιγραφή της επιστολής έγινε με μια σχετική δυσκολία. Ο συγγραφέας όταν τη γράφει, διανύει τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Ταλαιπωρείται με σοβαρά προβλήματα υγείας, και ο γραφικός του χαρακτήρας έχει γίνει δυσανάγνωστος. Εξαιτίας αυτού, προκύπτει ένα «πρόβλημα» σχετικά με την ακριβή ημερομηνία που γράφτηκε. Στην ημερομηνία, στο τέλος της επιστολής, όπως την γράφει ο συγγραφέας, δεν μπορεί να διαβαστεί η ακριβής χρονιά που γράφτηκε.

Αν λάβουμε υπόψη μας πως το 13^ο και το 14^ο Συνέδρια του ΚΚΕ, στα οποία αναφέρεται ο Κ. Π., έγιναν μέσα στο 1991 και ο συγγραφέας έφυγε από τη ζωή το 1994, η πιθανή χρονιά βρίσκεται ανάμεσα σε 1992, ή 93, ή 94. Κοιτάζοντας προσεκτικά τους αντίστοιχους αριθμούς όπως τους έγραψε το χέρι του συγγραφέα, δεν βρίσκουμε αντιστοιχία με κάποιον από αυτούς. Μοιάζει πιο πολύ με ’95, ίσως από παραδρομή να γράφτηκε έτσι. Ο κ. Νταβαντζής με μια επιφύλαξη υποστηρίζει πως είναι –μάλλον- το 1994, λίγους μήνες πριν φύγει από τη ζωή ο Κώστας Πουρναράς.

Η ουσία βέβαια βρίσκεται στο περιεχόμενο. Τα υπόλοιπα είναι για την Ιστορία. Ευχαριστούμε θερμά τον κ. Χρήστο Νταβαντζή για την ευγενική παραχώρηση της επιστολής.


Παραθέτουμε την επιστολή (οι υπογραμμίσεις, δικές μας):

Έφη-Χρήστο!

Χαρήκαμε πολύ γιατί είσαστε καλά. Εμείς δε σας στείλαμε χρόνια πολλά. Τα προηγούμενα χρόνια δε μας απαντήσατε και νομίσαμε πως είσαστε θυμωμένοι.

Σκέφτηκα Χρήστο να μη σε πικράνω αλλά αν δε σου έλεγα τη γνώμη μου, θα σχημάτιζες ίσως την αντίληψη πως είμαι με τους ανανεωτές και δε μ’ αρέσει να πιστέψεις πως θα πάω στον άλλο κόσμο με την ταμπέλα του αποστάτη, του προδότη.

Η πρώτη σελίδα της επιστολής

Το πρόβλημα το συζητήσαμε παλιότερα, όταν ήρθες στη Ρουμανία με τον Α. Ρ., το συζήτησα και δυο φορές με τη Λ. Π. και τον άντρα της το Χ. Τότε και από νωρίτερα ακόμα κάμποσα κόμματα, μαζί και το δικό μας είχαν ξεφύγει από το μαρξισμό-λενινισμό και πέρασαν στη σοσιαλδημοκρατία.

Εγώ δε συμφωνούσα με την τέτια πολιτική και με τη μέθοδο της αποσύνδεσης με είχαν διαγράψει δυο φορές κι όταν ήταν γραμματέας ο Κολιγιάνης κι αργότερα, όταν ανάλαβε ο Φλωράκης, όμως δεν περίμενα ποτέ να φτάσουμε στη σημερινή κατάσταση και το φταίξιμο πέφτει στο παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα.

Όταν πήρε την εξουσία ο μεγαλύτερος προδότης της ανθρώπινης ιστορίας – ο Γκορμπατσώφ και η παρέα του – κι άρχισαν ολομέτωπη επίθεση ενάντια στο σοσιαλισμό, τα κομμουνιστικά κόμματα όλου του κόσμου – εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις – αντί να ξεσηκώσουν τον κόσμο ενάντια στον κίνδυνο ύπαρξης της ανθρωπότητας, χειροκρότησαν την περεστρόικα, την επιδοκίμασαν και βοήθησαν την καταστροφή.

Στην προσυνεδριακή περίοδο για το 13^ο Συνέδριο και στο ίδιο το συνέδριο και λίγο ύστερα απ αφτό μια μερίδα του Κόμματος, παλέβοντας ενάντια στους ανανεωτές, στάθηκε στις αρχές του μαρξισμού-λενινισμού και δημιουργήθηκε η ελπίδα πως βρήκε το δρόμο να βγει απ την κρίση, όμως, το πανηγύρι δε βάσταξε πολύ.

Ήρθαν οι θέσεις της ΚΕ για το 14^ο Συνέδριο, το Συνέδριο, η Εισήγηση της ΚΕ για το Συνέδριο, η Εισηγητική έκθεση της Παπαρήγα για το Συνέδριο και κάμποσες ομιλίες, που έδειξαν καθαρά, πως το Κόμμα έπεσε ξανά στον ίδιο δρόμο, τον παλιό.

Ο υπαρχτός σοσιαλισμός ήταν ο επιστημονικός σοσιαλισμός στην πράξη. Σε αφάνταστα δύσκολες συνθήκες – επεμβάσεις, εμφύλιος πόλεμος, αποκλεισμός, Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος – σε τεράστιες δυσκολίες – καθυστέρηση, πείνα, εξαθλίωση – παλεύοντας μ όλον τον καπιταλισμό, ξοδεύοντας τεράστια ποσά για να επανορθώσει την καταστραμένη οικονομία, να υπερασπίσει την ειρήνη, να βοηθήσει τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα, έβγαλε την κοινωνία στην αψηλότερη κορφή της ανθρώπινης ιστορίας και σε ελάχιστο χρονικό διάστημα εκπλήρωσε την αποστολή του. Και μόνο άνθρωποι στραβοί, άνθρωποι αφιονισμένοι από την ιμπεριαλιστική προπαγάνδα και πιο πολύ άνθρωποι που στο σοσιαλισμό βλέπουν το δικό τους οικονομικό-πολιτικό θάνατο, μπορούν να αμφισβητήσουν τις καταχτήσεις του.

Φυσικά, καλύτερα θα ήταν να είχε περισσότερες επιτυχίες και, αν γίνουνταν επανάσταση και στις αναπτυγμένες χώρες – Γερμανία, Αγγλία, Αμερική – θα περνούσαμε και στον κομμουνισμό, όμως, να μιλάμε, τι πέτυχε στις συγκεκριμένες συνθήκες, με τις συγκεκριμένες δυσκολίες-δυνατότητες. Έγιναν και λάθη – όπως και σ όλες τις επαναστάσεις – όμως αφτά δεν έπαιξαν το βασικό ρόλο.

Τότε; Τί έφταιξε; Η σοσιαλ-δημοκρατική ομάδα του Γκορμπατσώφ πήρε την εξουσία με την απάτη και τη δημαγωγία, συμάχησε με τον ιμπεριαλισμό, εκμεταλέφτηκε την υποχώρηση του Παγκόσμιου Κομμουνιστικού Κινήματος,  τη συμπαράσταση κι όχι μόνο την ανοχή των περισσότερων ΚΚ κι έριξε πισώπλατα στο σοσιαλισμό όλα τα μέσα – κρατικά, κομματικά, ιδεολογικά και άλλα – και τσάκισε το σοσιαλισμό και κατάφερε θανάσιμο χτύπημα σ όλο το εργατικό κίνημα κι έσπρωξε και σπρώχνει την ανθρωπότητα στην ολοκληρωτική καταστροφή.

Πρέπει να το πούμε. Οι μάβρες δυνάμεις είχαν τη μεγαλύτερη νίκη στη μακραίωνη ιστορία της ανθρωπότηυτας και βιάζουνται να την ολοκληρώσουν. Προσπαθούν να πείσουν τον κόσμο πως άδικα χάθηκαν εκατομύρια και εκατομύρια άνθρωποι, πως ο καπιταλισμός ζει και θα ζει στον αιώνα τον άπαντα και είναι παραλογισμός να παλέψουμε για την ανατροπή του.

Η δεύτερη σελίδα της επιστολής

Ο Μπους θριαμβολογεί: ο σοσιαλισμός απότυχε γιατί είναι σύστημα αντίθετο με τους νόμους της κοινωνικής εξέλιξης. Ο Γκορμπατσώφ στην αρχή δήλωσε: ο σοσιαλισμός απέτυχε γιατί ο Στάλιν παραβίασε τις αρχές του. Λίγο αργότερα άλαξε τη διατύπωση και φόρτωσε τις εφθύνες στο Μαρξ και τον Ένγκελς: ο κομμουνισμός, είπε, ήταν αντιουμανιστικό σύστημα και φέβγοντας απ την εξουσία, ευχαρίστησε τους συνεργάτες του γιατί τον βοήθησαν στο κοσμοϊστορικό του έργο (την ανατροπή του σοσιαλισμού και τη διάλυση της Σοβ. Ένωσης) και υποσχέθηκε πως η περεστρόικα θα συνεχιστεί.

Οι ανανεωτές, πως ξεπεράστηκε ο σοσιαλισμός και οι θέσεις του ΚΚΕ για το 14^ο Συνέδριο κάτι το παρόμοιο: «Για να δοθεί απάντηση… θα χρειαστεί και συνολική εξέταση της μορφής του σοσιαλισμού που γνωρίσαμε στον 20^ο αιώνα». Μ άλλα λόγια ο Υπαρχτός Σοσιαλισμός απότυχε, γιατί δεν ήταν καλός…

Κι αν αφτό στις Θέσεις λέγεται με απλά και λίγα λόγια, στην Εισήγηση της Κεντρικής Επιτροπής στο 14^ο Συνέδριο του ΚΚΕ και στην εισηγητική ομιλία της Α. Παπαρήγα στο 14^ο Συνέδριο του ΚΚΕ υπάρχουν ολόκληρα κατεβατά από μια ακατάσχετη-αφηρημένη και σχεδόν ακατανόητη φλυαρία, για να αποδειχτεί, πως ο Υπαρχτός Σοσιαλισμός χρεοκόπησε, γιατί παραβίασε τις αρχές του Επιστημονικού Σοσιαλισμού, χωρίς να αναφέρει ποιες. Κι αφού το ΚΚΕ απορίπτει τον Υπαρχτό Σοσιαλισμό και στη θέση του δε βάζει έναν άλλον, καλό σοσιαλισμό, τότε για ποιο σοσιαλισμό θα παλέψει ο λαός;!

Οι θέσεις και τα ντοκουμέντα του Συνεδρίου το λένε καθαρά γιατί πρέπει να παλέψουν οι εργαζόμενοι: «στόχος πάλης για μια προοδεφτική πολιτική διεξόδου και ανάπτυξης», «αλαγή με κατέφθυνση το σοσιαλισμό», «για μια προοδεφτική κυβέρνηση», «για μια προοδεφτική ‘πολιτική’ διέξοδο» κι άλλα τέτοια κι ούτε μια λέξη για το σοσιαλισμό και τις αρχές του – ανατροπή του καπιταλισμού, εγκαθίδρυση του σοσιαλισμού, σοσιαλιστική επανάσταση, πέρασμα της εξουσίας απ τη μια τάξη στην άλλη, για διχτατορία του προλεταριάτου, για κοινωνική ιδιοχτησία στα βασικά μέσα παραγωγής, για ιδεολογία του μαρξισμού-λενινισμού, για προλεταριακό διεθνισμό…

Στον καπιταλισμό υπάρχουν αστικές κι όχι λαϊκές κυβερνήσεις, που υποστηρίζουν τα συμφέροντα της κεφαλαιοκρατίας κι όχι του λαού, κυβερνήσεις αντιδραστικές κι όχι προοδεφτικές, που οδηγούν την κοινωνία στην καταστροφή. Το Κόμμα καλεί τους εργαζόμενους, να παλέψουν για διεκδικήσεις στα πλαίσια του καπιταλιστικού συστήματος και οι αλαγές – όποιες γίνουν κι αν γίνουν – καλιεργούν αφταπάτες, αποπροσανατολίζουν και διαστρεβλώνουν την ταξική συνείδηση του προλεταριάτου και βοηθούν τον καπιταλισμό να ξεπερνάει τις δύσκολες καμπές, να διαιωνίζει την κυριαρχία του.

Εκατό περίπου τώρα χρόνια η σοσιαλδημοκρατία δεν κουράζεται, να λέει: «με μεταρυθμίσεις κι όχι επανάσταση ο καπιταλισμός θα μετατραπεί σε σοσιαλισμό». Με τέτοια πολιτική χίλια χρόνια και μια μέρα να παλέβουν οι εργαζόμενοι, σοσιαλισμό δεν πρόκειται να δουν και χωρίς σοσιαλισμό η ανθρωπότητα θα καταστραφεί.

Το Κόμμα στο 13^ο Συνέδριο είχε μια σημαντική νίκη. Αν κέρδιζαν οι ανανεωτές, θα δημιουργούνταν πολύ χειρότερη κατάσταση. Στο 14^ο Συνέδριο είναι ένα βήμα πιο μπροστά, παρουσιάστηκε σαν συγκροτημένη δύναμη, όμως, δεν έλυσε το βασικό πρόβλημα, την ιδεολογική-οργανωτική του ενότητα. Πολλοί κομουνιστές, στελέχη και απλά μέλη και στον προσυνεδριακό διάλογο και στο 14^ο Συνέδριο και απ το Ριζοσπάστη, είπαν μ όλο τους το δίκιο ορθά-ανοιχτά και ξάστερα: Η πολιτική του Κόμματος, που καθορίστηκε στο 11, το 12 και το 13 Συνέδριο –καλό θα ήταν να πήγαιναν και πιο πίσω– ήταν και είναι οπορτουνιστική-ρεφορμιστική. Σοσιαλδημοκρατική.

Και σήμερα υπάρχουν στις γραμμές του δυο ρέβματα – το ρεφορμιστικό και το επαναστατικό. Η εσωκομματική πάλη δεν πρόκειται να σταματήσει, ώσπου να νικήσει το ένα απ τα δυο κι εγώ έφχουμμαι να νικήσει το επαναστατικό με συζητήσεις, κριτική, αφτοκριτική, αποφάσεις… κι όχι με φραξιονισμό και διασπάσεις…

Πόσο θα ήθελα, να ανταμώναμε στο χωριό – εκεί στο Τσαγκαράδικο – με τον αδερφό σου και τον αδερφό μου και να κουβεντιάζαμε ώρες-μέρες-χρόνια!

Αλλά…

Σας φιλούμε πολλές φορές. 

Ιλιάνα – Κώστας

Σιμπίου-Ρουμανίας

19 I 199;