Η ελεύθερη και λαοκρατούμενη Άρτα μέχρι τη συμφωνία της Βάρκιζας (12-2-1945)

Φωτογραφία: Κώστας Μπαλάφας

Μετά την εκκένωση της Άρτας από τους Γερμανούς στα τέλη Σεπτέμβρη ’44 εγκαταστάθηκε στην πόλη Εδεσίτικη Ταξιαρχία. Η δύναμη αυτής, με την πάροδο του χρόνου ενισχύθηκε και με άλλα αξιόμαχα τμήματα. Μόλις δε άρχισε η πολεμική επέμβαση των Εγγλέζων, το Δεκέμβρη ΄44 κατά του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, στην Αθήνα, ενισχύθηκε ακόμη περισσότερο η ταξιαρχία αυτή, σε οπλισμό, πυρομαχικά στρατιωτικό ρουχισμό, άρβυλα και τρόφιμα. Κατά τη διάρκεια των νυχτών πηγαινοέρχονταν στρατιωτικά αυτοκίνητα από Πρέβεζα-Άρτα μεταφέροντα το παντοειδές ως άνω υλικό, το οποίο αποθήκευαν σε ορισμένες αποθήκες της πόλης καθώς και στις υπόγειες στοές του Φρουρίου, τις αριστερά της κύριας εισόδου ευρισκόμενες. Και βρίσκονταν σε πλήρη ετοιμότητα οι Ζερβικοί και έτοιμοι να κτυπήσουν τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ στην κατάλληλη στιγμή και μόλις λάβουν τη σχετική διαταγή από το επιτελείο του Σκόμπυ.

Τα πολύτιμα και ανεκτίμητης αξίας αυτά στρατιωτικά εφόδια τα εγκατέλειψαν άθικτα οι Εδεσίτες κατά την άτακτη φυγή και εγκατάλειψη της πόλης το μεσημέρι της 22 Δεκέμβρη. Δεν μπόρεσαν ακόμη να διακομίσουν προς Πρέβεζα τους βαριά τραυματίες και αρρώστους αντάρτες τους, που κατελάμβαναν ένα μεγάλο θάλαμο στο στρατιωτικό νοσοκομείο της Άρτας, που ήταν στο κτιριακό συγκρότημα του Γυμνασίου και οι οποίοι έτυχαν της αυτής ιατρικής και νοσηλευτικής περίθαλψης με τους Ελασίτες τραυματίες και αρρώστους.

Όλο το υλικό αυτό περιήλθε στην Επιμελητεία του Αντάρτη (Ε.Τ.Α.), το κατέγραψε και εφοδίασε στη συνέχεια τους λόχους και τις διμοιρίες των ταγμάτων του Συντάγματος. Με την εγκατάσταση των πολιτικών οργανώσεων και των Στρατιωτικών Αρχών (έδρα VIII Μεραρχίας, έδρα 3/40 Συντάγματος, έδρα της Εθνικής Πολιτοφυλακής και άλλων Αρχών) στην πόλη, η Άρτα μεταβλήθηκε σε πραγματικό εργοτάξιο. Έγινε το μεγάλο κέντρο από το οποίο ανεφοδιάζονταν σε τρόφιμα και πυρομαχικά τα μαχόμενα στρατεύματα του ΕΛΑΣ, τόσο της VIII Μεραρχίας, αλλά και των άλλων Στρατιωτικών Μονάδων, οι οποίες, μετά την απελευθέρωση των περιοχών της Ηπείρου, που κατέχονταν μέχρι τώρα από τους Εδεσίτες, όδευαν προς ενίσχυση των στρατευμάτων του ΕΛΑΣ που μάχονταν στην περιοχή Αθήνας και Πειραιά κατά των επιδρομικών Εγγλέζικων στρατευμάτων και των δοσίλογων συνεργατών τους.

Τις Διοικήσεις των πολιτικών οργανώσεων του Νομού, τις αποτελούσαν πρωτοπόροι και δοκιμασμένοι αγωνιστές. Μεταξύ αυτών και οι Μπάμπης Γκόντζος, Γραμματέας της Π.Ε. του ΚΚΕ, ο Κώστας Πουρναράς (Μπόσης), μέλος του Γραφείου Περιοχής Ηπείρου του ΚΚΕ, ο Κώστας Παπαδόπουλος (Παν. Μίνος) καθοδηγητής Γραμματέας της Π.Ε. του ΚΚΕ Άρτας, ο Τέλης Ν. Αράπης, Γραμματέας της Νομαρχιακής Επιτροπής του ΕΑΜ Άρτας, ενθουσιώδης και συνειδητός λαϊκός αγωνιστής, περιστοιχιζόμενοι από ισάξιους συνεργάτες τους αγωνιστές.

Η ζωή και η κίνηση στην πόλη, επανέκτησε τον κανονικό της ρυθμό. Εκλέχθηκε νέο Δημοτικό Συμβούλιο, με Δήμαρχο τον Εθνοσύμβολο στην Π.Ε.Ε.Α., καθηγητή Χαρίλαο Γκεσούλη. Είναι ο πρώτος κομμουνιστής Δήμαρχος της Άρτας. Τις τελευταίες μέρες του Δεκέμβρη ’44 κλήθηκαν να υπηρετήσουν στο 3/40 Σύνταγμα οι Επονίτες των χωριών, που τώρα, με την κατάρρευση των Ζερβικών, ελευθερώθηκαν, ως και άλλοι εθελοντές Εαμίτες από το Νομό της Άρτας.

Η προσέλευση αυτών ήταν αθρόα και συγκεντρώθηκαν στα κέντρα παρουσίασής τους παραπάνω από 1.200 εθελοντές. Ο ιματισμός και η υπόδηση για τους νεοσύλλεκτους αυτούς αγωνιστές ήταν λειψή. Βολεύθηκε όμως η κατάσταση ως εξής∙ αγοράσθηκε από τα καταστήματα και από τις πραμάτειες των πολιτών, όλο το μάλλινο ύφασμα «σαμαροσκούτι» που είχαν στα χέρια τους. Από ειδικά συνεργεία γυναικών, βάφτηκε το ύφασμα αυτό «κάρινο» και στη συνέχεια οι ραφτάδες της πόλης, έκοβαν και έραφταν τα στρατιωτικά μπουφάν και παντελόνια και κατ’ αυτόν τον τρόπο οι νέοι μαχητές του ΕΛΑΣ, ντύθηκαν στο κάρινο χακί, και χωρίσθηκαν σε λόχους και διμοιρίες και από το πρωί μέχρι το βράδυ είχαν τη στρατιωτική τους εκπαίδευση στο στάδιο και τις πλατείες της πόλης.

Για την άρτια εκπαίδευση των νεοσύλλεκτων στη χρήση των όπλων, που ήταν σύγχρονα και σε υπερεπάρκεια, από τα λάφυρα του ηττηθέντος Εδεσίτικου Στρατού, χρησιμοποιήθηκαν ως εκπαιδευτές αξιωματικοί και υπαξιωματικοί του ΕΛΑΣ καθώς και μερικοί, κατόπιν επιθυμίας τους, Εδεσίτες κατώτεροι αξιωματικοί, ως και υπαξιωματικοί, από τους κρατουμένους στο 8^ο Δημοτικό Σχολείο.

(Από το βιβλίο του Γιαννάκου-Γιάννη Μαστρογιάννη: «ΧΡΟΝΙΚΟ, Το λαϊκό κίνημα στο νομό Άρτας, 1931-1945», εκδόσεις «πέτρα» 2004)