Η θυσία των μαχητών του αρχηγείου Τζουμέρκων του ΔΣΕ στους Μελάτες

Στους Μελάτες των Τζουμέρκων Άρτας διαδραματίστηκε το συγκλονιστικό χρονικό της σφαγής δεκάδων ανταρτών του Αρχηγείου Τζουμέρκων, που πιά­στηκαν αιχμάλωτοι, το Πάσχα του 1947, από τον κυβερνητικό στρατό και τις παρακρατικές συμμορίες της περιοχής, και παρά τον Διεθνή Νόμο περί σεβα­σμού των αιχμαλώτων, τον οποίο είχαν αποδεχτεί όλα τα πολιτισμένα έθνη, μεταξύ αυτών και η χώρα μας, οι αιχμάλωτοι αντάρτες μας του ΔΣΕ σφαγιάστη­καν συγκλονίζοντας ολόκληρη την περιοχή.

Επαναστάτες δεσμώτες εξόριστοι στον Αη-Στράτη

“Το αρχαίο όνομα του νησιού ήταν Αλόννησος. Σ’ αυτό το νησί έρχονταν να ξεκουραστούν οι αθλητές που έπαιρναν μέρος στα Ολύμπια και τα Ίσθμια. Ο Αη-Στράτης χρησιμοποιήθηκε σαν τόπος εξορίας για πρώτη φορά το 1929. Από τότε έγινε μόνιμος τόπος εκτόπισης κομμουνιστών. Το νησί αυτό, όπως και όλα σχεδόν τα νησιά της εξορίας, ήταν τόπος σκληρής δοκιμασίας των πρωτοπόρων αγωνιστών του λαού. Να πως περιγράφει το νησί αυτό ο Μπόσης (λογοτέχνης Κώστας Πουρναράς), που έκανε εκεί εξόριστος στην περίοδο της μεταξικής δικτατορίας:

«Με τη σκέψη στην πατρίδα»

“«Ακόμη και σήμερα το βληματάκι  στα φρύδια με συνοδεύει και μου το θυμίζει πως υπάρχει όσες φορές κάνει κρύο. Σα να μου φωνάζει από τα βάθη της Ιστορίας «ΜΗΝ ΞΕΧΝΑΣ, ΜΗΝ ΞΕΧΝΑΣ αυτή τη σελίδα». Κι εγώ προσπαθώ σήμερα, στα εξήντα μου χρόνια να αποτίσω φόρο τιμής σε αυτούς που χάθηκαν και σε αυτούς που ακόμη κατάκοποι παππούδες δεν χάσανε τη νεανική τους λεβεντιά.»

Γιώργος Φαρσακίδης: ΟΙ ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ― ΑΪ-ΣΤΡΑΤΗΣ 1941-1943. Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΠΕΙΝΑΣ

Με τους καινούργιους αφέντες.

“Για την «Μάχη της πείνας» θα πρωτομάθω από τα βιβλία του Κώστα Πουρναρά (Μπόση), Γιώργη Καζάκου, Βάσου Γεωργίου, και Γεράσιμου Αντωνάτου. Προσωπικά θα κουβεντιάσω με τους επιζώντες εκείνης της περιόδου: Χρήστο Κανάκη, Γιάννη Λίππα, Βάσο Γεωργίου, Ορθόδοξο Τοκαλή, Κώστα Σπηλιώπουλο, Μήτσο Μαλαγαρδή, Γιάννη Βαΐτση, Νίκο Βέτση και Κλεονίκη Κιουπτσή.

…Αρχές Νοέμβρη του σαράντα ένα, αρχίζει η ζωή μας στον Κεντρικό Θάλαμο, ένα παλιό σαραβαλιασμένο σχολείο.

Γύρω στους πενήντα συντρόφους μας, δεν μας ακολούθησαν καν. Όμως οι περισσότεροι μείναμε, παίρνοντας απόφαση να εφαρμόσουμε αιματηρές οικονομίες και να κάνουμε γνωστή προς τα έξω την καινούργια κατάσταση. Κόψαμε το βραδινό ψωμί, και το μεσημεριανό το φέραμε, στα πενήντα δράμια του καθενός. Στη συνέχεια, μια μέρα ψωμί και μια όχι. Αργότερα, δυο μέρες όχι και μια ναι, όσο δεν μας έμεινε άλλο. Άρχισαν οι ζαλάδες, άρχισαν να πέφτουν στο κρεβάτι οι πρώτοι. Άρχισε η μουρμούρα και η «κριτική» των λαθών. Είχε πέσει το Κίεβο, κύκλωσαν το Λένινγκραντ, φτάσανε στη Μόσχα. Όχι, όχι λέγαμε, δε θα πέσει η Μόσχα. Δε θέλει να το πιστέψει κανένας. Και η Διοίκηση, με την συμπαράσταση της Γκεστάπο, σαν έμπειροι παίχτες, να κρατάνε το παιχνίδι στα χέρια τους.

Ο Τζουμερκιώτης στο «κόκκινο χωριό των Τζιουμέρκων, (στ)η Χώσεψη…»

Από αριστερά: Μπάμπης Κλάρας, Άρης Βελουχιώτης,
Θάνος, Ερμής και Τζουμερκιώτης

Στην περιοχή των Τζουμέρκων, στο χωριό Χώσεψη (Κυψέλη) Άρτας, στην οικογένεια του Κώστα Πουρναρά (Μπόσης) και σε άλλους αγωνιστές της Χώσεψης και των γύρω χωριών, αναφέρεται μεταξύ άλλων στις αναμνήσεις του ο Γεράσιμος Μαλτέζος (Τζουμερκιώτης), μόνιμος αξιωματικός του στρατού και ηγετικό στέλεχος του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ, όπως τις κετέγραψε στο βιβλίο του «Ε.Α.Μ. – Ε.Λ.Α.Σ. (Αναμνήσεις και ζητήματα Στρατηγικής και Τακτικής)»(1). Όμως πριν προχωρήσουμε στο σχετικό απόσπασμα ας δούμε μερικά στοιχεία για τη ζωή και τη δράση του συγγραφέα.

Ο Άη - Στράτης, η μάχη της πείνας των πολιτικών εξορίστων στα 1941 και οι εκδοτικές προσεγγίσεις τους (Αναδημοσίευση)

Aποψη του στρατοπέδου στον 'Αη-Στράτη.
Aκουαρέλα και χημικό μολύβι του Γ. Φαρσακίδη.

Τα τελευταία χρόνια με τον ένα ή τον άλλο τρόπο έρχονται στο φως άγνωστα στο ευρύ κοινό γεγονότα της νεότερης ιστορίας κυρίως από τη Μεταξική δικτατορία, την Κατοχή, την Αντίσταση και τον Εμφύλιο πόλεμο. Αρχειακό υλικό, παλιές εκδόσεις και επανεκδόσεις βιβλίων ανακινούν ζητήματα ιστορικά , μας κάνουν γνωστά διάφορα σημαντικά αλλά άγνωστα συμβάντα.

17 Ιούνη 1943. Η απόδραση των εξόριστων κομμουνιστών του Αη Στράτη

φωτο: ΑΗ ΣΤΡΑΤΗΣ - Αρχείο Βασ. και Βύρ. Μανικάκη

Άη Στράτης, τόπος μαρτυρίου των εξόριστων κομμουνιστών, 17 του Ιούνη 1943. Ένα καΐκι δένει το ξημέρωμα σ’ έναν απόμερο όρμο. Από μέσα ξεπηδούν οι μαχητές του ΕΛΑΝ Θανάσης Στράντζαλης και Νίκος Χουρμούζης. Με την καθοδήγηση του Μακεδονικού Γραφείου του ΚΚΕ έχει οργανωθεί η απόδραση των εξόριστων που κρατούνται στο νησί από τα χρόνια της μεταξικής δικτατορίας. Όσων δηλαδή επέζησαν από τη μάχη με τον θάνατο από την πείνα (6 Νοέμβρη 1941- αρχές Μάρτη 1942) που τους επέβαλαν οι δεσμοφύλακές τους, συνεργάτες των Γερμανών καταχτητών.

«Είμαι περήφανος για το Κόμμα μου...»

"... -Είμαι περήφανος για το Κόμμα μου. Στο Έπος της Εθνικής Αντίστασης θα βρεις τους αγώνες του, τις θυσίες του, τα ιδανικά του… Όπως πάντοτε, έτσι και στα χρόνια της μαύρης σκλαβιάς. Μόνο αυτό βρέθηκε δίπλα στο λαό και, μπαίνοντας μπροστά, έδειξε στο Έθνος το δρόμο της σωτηρίας, της τιμής… Όταν η χιτλερική μπότα σουλατσάριζε προκλητικά στις αχτές της Μάγχης και πάγωνε τις καρδιές των Εγγλέζων, σύσωμος ο λαός μας σήκωνε περήφανα το ανάστημά του ενάντια στο φασισμό… κι όταν κερδίσαμε τη λευτεριά μας με χίλιες-δυο θυσίες, ήρθαν οι «σύμαχοί» μας -οι Εγγλέζοι- και μαζί με τους δικούς μας -λιποτάχτες και συνεργάτες των καταχτητών- μας την πήραν…

1η ΜΑΗ 1949 - Έτσι γιόρτασαν την πρωτομαγιά σε κάποια ρεματιά του Γράμμου

Μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού παρατηρούν
τις κινήσεις του κυβερνητικού στρατού

"ΦΑΝΤΑΡΟΙ - ΕΡΓΑΤΕΣ
ΕΤΣΙ ΓΙΟΡΤΑΣΑΝ ΤΗΝ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ

                          Του σ. Κ. ΠΟΥΡΝΑΡΑ (Μπόση)

  ΜΕΣΑΝΥΧΤΑ 30 Απρίλη με 1 Μάη. Πάμε να μιλήσουμε στους φαντάρους. Δυο φύγαν πιο μπροστά. Θα πήγαιναν σε μια βρυσούλα πολύ κοντά στον εχθρό να ακούσουν τι θα λένε όταν θα μιλάει ο τηλεβόας. Εμείς οι άλλοι πιάσαμε το τσουγκάρι και το χωνί άρχισε.

ΠΑΣΧΑ ΦΑΝΤΑΡΩΝ - Το δώρο

"Ο φαντάρος Αντρέας Σκαρίμπας είναι σκοπός πρωινό νούμερο. Στέκει μαρμαρωμένος πάνω σε ένα κοτρώνι σαν κολώνα. Στο μυαλό του πλήθος σκέψεις φαίνουνται και χάνουνται, παλεύουν και τον βασανίζουν. Κι’ απ’ τον κυκεώνα μέσα φως και δρόμο δε βλέπει.

Κ. Μπόση: "ΕΜΕΙΣ ΘΑ ΝΙΚΗΣΟΥΜΕ" – Για πρώτη φορά στην Ελλάδα, 61 χρόνια μετά την κυκλοφορία του στις Λαϊκές Δημοκρατίες

Σήμερα,  που συμπληρώνονται 20 χρόνια από τη μέρα που έφυγε από τη ζωή ο Κώστας Πουρναράς (Μπόσης), έχουμε τη χαρά και την τιμή να προσφέρουμε στο αναγνωστικό κοινό ―για πρώτη φορά στην Ελλάδα― το βιβλίο του «ΕΜΕΙΣ ΘΑ ΝΙΚΗΣΟΥΜΕ» (μυθιστόρημα).

Ο ΚΩΣΤΑΣ ΒΑΡΝΑΛΗΣ γράφει για το βιβλίο του Κ. Μπόση "ΑΗ ΣΤΡΑΤΗΣ, η μάχη της πείνας των πολιτικών εξόριστων στα 1941"

Λίγοι είναι οι αγωνιστές εξόριστοι στον Αη Στράτη, οι  επιζήσαντες από τη μάχη της πείνας τον χειμώνα του 1941-42, που έγραψαν για εκείνη την περίοδο. Μετρημένοι στα δάχτυλα του ενός χεριού αυτοί που είδαν τα γραφτά τους να γίνονται βιβλίο. Ο Κώστας Πουρναράς (Μπόσης) ήταν ο πρώτος (1947) που μετέφερε στο χαρτί τη μυρωδιά του θανάτου, την ατσαλένια δύναμη του ανθρώπου που υπηρετεί ψηλά ιδανικά, την αλύγιστη θέληση για ζωή που φτάνει μέχρι τη θυσία. Ο Μπόσης δεν είχε την πολυτέλεια της άνεσης του γραφείου όταν έγραφε τον «Αη Στράτη». Οι σελίδες του βιβλίου γράφτηκαν στην ανάπαυλα της μάχης πολεμώντας τον Γερμανό καταχτητή στα βουνά της Μακεδονίας, στην (μια ακόμα) εξορία μετά την απελευθέρωση, στην κρυψώνα της παρανομίας, είτε πάλι στο βουνό, πολεμώντας έναν ακόμα καταχτητή.

Απρόσμενα μεγάλη η αποδοχή στο διαδίκτυο του βιβλίου του Κ. Μπόση "ΑΗ ΣΤΡΑΤΗΣ, η μάχη της πείνας των πολιτικών εξόριστων στα 1941"

Το εξώφυλλο της επανέκδοσης του Αη Στράτη
(φωτογραφική αναπαρωγή της πρώτης έκδοσης
του Εκδοτικού Τμήματος της ΚΕ του ΚΚΕ)

Όταν την Κυριακή 21 Απρίλη του  2013 ανεβάζαμε, σε ηλεκτρονική μορφή -  pdf, στο διαδίκτυο το βιβλίο του Κώστα Μπόση  "ΑΗ ΣΤΡΑΤΗΣ, η μάχη της πείνας των πολιτικών εξόριστων στα 1941" (Έκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ, Μάρτης 1947) δεν μπορούσαμε να φανταστούμε ούτε στο ελάχιστο την τόσο μεγάλη αποδοχή που θα συναντούσε από το αναγνωστικό κοινό.

Έτσι πολεμάνε οι άξιες θυγατέρες της Ελλάδας. Έτσι κερδίζεται η λευτεριά - ΜΑΧΗΤΡΙΕΣ του ΔΣΕ (2)

Ο Κώστας Πουρναράς (Μπόσης) πολέμησε στο Γράμμο κρατώντας στο ένα χέρι το τουφέκι και στο άλλο το μολύβι. Πολεμικές ανταποκρίσεις του (κάτω από τον τίτλο ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΗΤΟΥΣ ΤΟΥ ΓΡΑΜΜΟΥ), χρονικά και άλλα κείμενά του δημοσιεύτηκαν στην καθημερινή εφημερίδα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας «ΠΡΟΣ ΤΗ ΝΙΚΗ» και σε άλλα έντυπα. Τα ρεπορτάζ και τα άλλα γραφτά του αναδείχνουν στον άμαχο πληθυσμό τον ηρωισμό και την αυτοθυσία των μαχητών και των μαχητριών του ΔΣΕ  και εμψυχώνουν τους ίδιους στη συνέχιση της αποστολής τους. Ξεχωριστή θέση  στην  εποποιία του Γράμμου κατείχαν οι μαχήτριες του ΔΣΕ που στάθηκαν στο ίδιο ύψος με τους άντρες συναγωνιστές-συμπολεμιστές τους και τιμήθηκαν πολλές φορές με μετάλλια αντρείας για τις επιδόσεις τους.

Ο Κώστας Πουρναράς «συναντά» τον Γιώργο Κοτζιούλα στη λεύτερη Άρτα – Το Παλλαϊκό Παναρτινό Συλλαλητήριο για τη Λευτεριά και την Ανεξαρτησία στις 7/1/1945

Ο λαός της Άρτας και των χωριών της, που είχε υποφέρει τα πάνδεινα από τις μοναρχοφασιστικές δυνάμεις του ΕΔΕΣ και τις ληστοσυμμορίες του Βόιδαρου και άλλων αποβρασμάτων του επίσημου παρακράτους, γιόρτασε την απελευθέρωσή του με ένα μεγάλο παλλαϊκό συλλαλητήριο στις 7 Γενάρη του 1945. Εννιά με δέκα χιλιάδες κόσμος από την πόλη, τα καμποχώρια, αλλά και τα απομακρυσμένα και δυσπρόσιτα χωριά των γύρω βουνών του Νομού Άρτας, έσμιξαν στην πλατεία Κιλκίς για να υποδεχτούν τους απελευθερωτές του ΕΛΑΣ, να ζητωκραυγάσουν για την πολυπόθητη λευτεριά και να ορκιστούν συνέχιση του αγώνα, ενάντια στην επίθεση της ντόπιας και Αγγλικής αντίδρασης, που ένα μήνα πριν ξεκινούσε το αιματοκύλισμα του αθηναϊκού λαού («Δεκεμβριανά»), για λευτεριά και ανεξαρτησία.

«Γράμμε βουνό φως του κόσμου, Γράμμε καρδιά της Ελλάδας…»

Στις 14 Ιούλη του 1949, λίγες βδομάδες πριν από την  λήξη των εμφύλιων μαχών στις κορφές του Γράμμου, βγαίνει από τους μαχητές και τις μαχήτριες της 107^ης Ταξιαρχίας του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας το πρώτο φύλλο της εφημεριδούλας ΓΡΑΜΜΟΣ Ορμητήριο, με υπέρτιτλο το σύνθημα Δε θα περάσουν. Το χαρτί έχει μέγεθος Α4 και τα κείμενα είναι γραμμένα σε γραφομηχανή και τυπωμένα σε πολύγραφο. Τίτλος και υπέρτιτλος έχουν γραφτεί με το χέρι, ενώ ως  φόντο στον τίτλο (ΓΡΑΜΜΟΣ) είναι σκιτσαρισμένα δυο έλατα και ένα περίγραμμα της οροσειράς του Γράμμου.

Η πεζογραφία των πολιτικών προσφύγων

Ο Λογοτεχνικός Κύκλος το 1956 στο Ντεζ της Ρουμανίας. Από
αριστερά: Μήτσος Αλεξανδρόπουλος, Κώστας Μπόσης, Έλλη
Αλεξίου, Τάκης Αδάμος, Νίκος Κυτόπουλος, Απόστολος Σπήλιος.*

(Αναδημοσίευση από το φιλικό ιστολόγιο ofisofi)

Η λογοτεχνία των πολιτικών προσφύγων έχει μονοπωλήσει τους τελευταίους μήνες τα αναγνωστικά ενδιαφέροντα μου. Είναι ένα πεδίο ευρύ με μεγάλο ενδιαφέρον. Η πρώτη αφορμή μου δόθηκε όταν διάβασα το μυθιστόρημα του Κώστα Μπόση , Ο Κραβαρίτης.